“Słoniki, żabki, koniki, samochodziki” – wystawa pokonkursowa XI Międzynarodowego Konkursu na Zabawkę Tradycyjną

Zabawki i zabawy, dostarczając wielu pozytywnych doznań, wprawiają nas w stan radości i niejednokrotnie przywracają na twarze uśmiech. Dla dzieci są sposobem poznawania rzeczywistości. Dla dorosłych relaksem, odskocznią od codziennych spraw. Bez względu na wiek – jeśli chcemy aktywnie uczestniczyć w zabawie, a nie tylko być zabawiani – możemy wykorzystywać gotowe, odpowiadające nam zabawki, ale także możemy tworzyć je sami dla siebie i dla innych.
Oglądając prace przygotowane na XI Międzynarodowy Konkurs na Zabawkę Tradycyjną, zorganizowany przez Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej i Oravské kultúrne stredisko w Dolným Kubínie, widzimy wielką różnorodność wyrobów z naturalnych surowców – z drewna, gliny, tkaniny, włóczki, filcu, tektury czy papieru. Są proste, jak niegdyś zrobione na potrzeby zabawy przez same dzieci, z tego, co było pod ręką. Są pojedyncze egzemplarze, często o niepowtarzalnych, indywidualnych cechach, wykonane przez młodzież i dorosłych. Są także zabawki rzemieślnicze oraz tradycyjne wyroby ludowego rękodzieła. Wiele spośród nich powstało podczas warsztatów prowadzonych przez twórców ludowych, artystów plastyków, instruktorów i nauczycieli w różnych placówkach, głównie w szkołach oraz ośrodkach kultury na terenie Polski i Słowacji.
Zabawka z reguły nawiązuje do realiów życia, jest adekwatna do czasu i sytuacji, w której powstaje. Wykonawcy, bazując na własnej kreatywności, czerpią jednak równocześnie wzorce z dotychczasowych, zwłaszcza sprawdzonych form. Zjawisko to znalazło odzwierciedlenie w zasadach konkursu, który objął zabawki tradycyjne i inspirowane tradycją, prezentujące konie, samochody, żaby i słonie.
Animując zabawy, dzieci często naśladują dorosłych. Zabawki przygotowują je zatem również do zajęć w dorosłym życiu. Koniki wykorzystywano niegdyś powszechnie w różnych zabawach chłopięcych. W dawnym życiu zwierzę to związane było z pracą i transportem, towarzyszyło rycerzom, żołnierzom, gospodarzom. Najprostszym konikiem do zabawy stawał się patyk, czasami z symbolicznie zaznaczoną końską głową, na którym można było symulować jazdę na oklep. Małe, wystrugane z drewna koniki były samodzielną formą lub mogły być łączone z bryczką, drabiniastym wozem, karuzelką czy wojskiem. Atrakcyjne dla wszystkich nadal bywają konie na biegunach. Niemniej wraz ze zmianami warunków życia zabawki z konikami zaczęły ustępować miejsca formom bardziej zmechanizowanym, produkowanym przez przemysł. Ulubioną przez chłopców zabawką stały się więc samochodziki. Chociaż “konie mechaniczne” zdominowały postać konika, okazało się, że auta również mogą być wykonane z drewna, a koniki – zarówno drewniane, jak też szyte ze szmatek – mogą służyć do zabawy wszystkim dzieciom. Najważniejszy wszak jest pomysł, a kreatywność – cecha “wewnętrznego dziecka” w każdym z nas – stymuluje do zabawy i inspiruje do tworzenia, czego przykładem są konkursowe żaby. Można je wykorzystać na różne sposoby. Są bowiem przytulanką, postacią historyczną lub z baśni, układanką, prostą piszczałką lub narzędziem dźwiękowym wydającym przy pocieraniu patykiem charakterystyczny rechot. Mogą być również układane z pomalowanych puzzli lub drewnianych klocków, podobnie jak koniki czy słonie. Te ostatnie pojawiły się w konkursie jako formy oczekiwane przez nabywców na różnych targach i kiermaszach rękodzieła artystycznego.
Konkursowe zabawki są bardzo różnorodne. Prezentują wiele sposobów podejścia do tematu. Ukazują, jak duże możliwości kreacji drzemią w każdym z nas, bez względu na wiek. Warto zatem postrzegać je nie w kategoriach konkurencji, lecz dzielenia się swoimi pomysłami, talentami i umiejętnościami.
Barbara Rosiek
(z katalogu wystawy)

Katalog “Słoniki, żabki, koniki, samochodziki” w wersji .PDF można obejrzeć tutaj:
(kliknij w grafikę poniżej)